آیات یا احادیث مرتبط با روانشناسی اسلامی4

تعریف روانشناسانه قلب

امام علی علیه السلام فرمودند:
به رگهای درونی انسان پاره‌گوشتی آویخته که شگرف‌ترین اعضای درونی اوست و آن قلب است که چیزهایی از حکمت و چیزهایی متفاوت با آن در او وجود دارد.

🔹پس اگر امیدی در آن پدید آید، طمع خوارش گرداند
🔸و اگر طمع بر آن هجوم آورد، حرص آن را تباه سازد
🔹و اگر نومیدی بر آن چیره شود، تأسف خوردن آن را از پای در آورد.
🔸اگر خشمناک شود، کینه توزی آن فزونی یابد و آرام نگیرد.
🔹اگر به خشنودی دست یابد، خویشتنداری را از یاد برد
🔸و اگر ترس آن را فرا گیرد، پرهیز کردن آن را مشغول سازد
🔹و اگر به گشایشی برسد، دچار غفلت زدگی شود
🔸و اگر مالی به دست آورد، بی نیازی آن را به سرکشی کشاند
🔹و اگر مصیبت ناگواری به آن رسد، بی صبری رسوایش کند
🔸و اگر به تهیدستی مبتلا گردد، بلاها او را مشغول سازد
🔹و اگر گرسنگی بی تابش کند، ناتوانی آن را از پای در آورد
🔸و اگر زیادی سیر شود، سیری آن را زیان رساند.
🔹پس هرگونه کندروی برای آن زیانبار و هرگونه تندروی برای آن فساد آفرین است.

نهج البلاغه، حکمت108

آیات و احادیث مرتبط با روانشناسی اسلامی3

رابطه سرزنش با لجاجت

حضرت امام على علیه السلام فرمودند:

الافراطُ فِى المَلامَةِ یَشُبُّ نیرانَ اللَّجاجِ

زیاده ‏روى در سرزنش کردن، آتش لجاجت را شعله‏ ور مى ‏سازد.

تحف العقول، ص 84

تعاریف کاربردی در روانشناسی اسلامی

نقد روانشناسی غربی و سکولار(4)
مقایسه روانشناسی غربی با روانشناسی اسلامی

1- روان شناسی غربی هر چه حرف بزند به اسرار درونی انسان نمی‌تواند راه یابد. این امر بدین خاطر است که دانشمندان غربی، تمام دستگاه ادراکات انسان را محدود به ذهن می‌دانند. در حالی که ذهن، به درون انسان و اسرار آن راهی ندارد.

2- روان شناسی غربی، از دستگاه ادراکات عالی انسان بی اطلاع است، اما روانشناسی اسلامی (علم النفس) می‌گوید که انسان علاوه بر ذهن، دستگاه ادراکات دیگری هم دارد. ذهن قوه‌ای است که صرفاً به واسطه حواس پنجگانه اطلاعات خود را دریافت می‌کند. اما ادراکات عالی انسانی که یکی از آنها قلب است، ادراکات ذهن را تصحیح می‌کند و غلط های آن را گوشزد می‌کند.

3- در روانشناسی غربی، حق و باطل وجود ندارد. لذا قلبی که باید حق و باطل را تشخیص دهد را نمی‌شناسد. آنها نمی‌گذارند انسان، درون خودش و ماوراء را بشناسد تا بتواند رابطه‌ی بین اشک یتیم با زلزله یا رابطه بین طلاق با لرزیدن عرش خدا (بنا بر احادیث معصوم) را بفهمد.

4- طبق‌ نظریه‌ روانشناسی اسلام‌، مرکز ادراکات‌ فوق‌ حسی‌ انسان،‌ قلب‌ است‌. درک‌ حقیقت و درک لذت و درک نیاز به‌ زیبایی‌ و زیباشناسی،‌ ‌از وظایف‌ قلب‌ می‌باشد.

نشانه رابطه ای که به ازدواج منجر نمی شود!

رابطه ای که در آن عشق یک طرفه است به ازدواج منجر نمی شود

اگر میزان علاقه و انرژی ای که شما برای رابطه تان می گذارید به طرز چشمگیر و احتمالا آزاردهنده ای بیشتر از طرف مقابل است (یا برعکس)، امکان اینکه در رابطه تان دچار ناکامی شوید زیاد است. تحقیقات روان شناسان اجتماعی نشان داده است که رابطه ای که حالت متعادل دارد و دو طرف تقریبا به یک اندازه به آن علاقه دارند و سرمایه گذاری (مادی و معنوی) نسبتا یکسانی در رابطه شان می کنند دوام بیشتری دارد.

رابطه ای که در آن یکی از طرفین یا هر دو تغییر زیادی کرده اند به ازدواج منجر نمی شود

 اگر شما یا طرف مقابلتان به خاطر دیگری تغییری اساسی در زندگی یا شخصیت خود ایجاد کرده باشید، چه از روی اجبار و چه از روی علاقه بیش از حد و برای از دست ندادن طرف مقابل، بسیار محتمل است که دیر یا زود مثل فنر سر جای خودتان برگردید و رابطه را مختل کنید.

رابطه ای که در آن یکی از طرفین در دسترس نیست به ازدواج منجر نمی شود

«از دل برود هر آن که از دیده برفت»؛ جمله تلخی است و اصلا رمانتیک نیست، اما حقیقت دارد. افرادی که در دسترس نیستند، خواه ناخواه به رابطه آسیب می رسانند. ازدواجی که در آن قرار است شما در یک شهر باشید و همسرتان در شهر دیگر و مثلا فقط آخر هفته ها با هم باشید، به یک دوستی از راه دور تبدیل می شود.

احتمالا الان دارید استثناهای این قانون را در ذهنتان مرور می کنید تا از پذیرفتن این حقیقت تلخ سر باز بزنید، اما ما براساس قوانین کلی تصمیم گیری می کنیم نه موارد استثنا.

رابطه ای که به خاطر تفاهم های بی معنا شکل گرفته است به ازدواج منجر نمی شود

 گاهی انگیزه ما برای ورود به یک رابطه، انگیزه موجهی نیست. مثلا کسی که به علم ریاضیات علاقه بسیار زیادی دارد ممکن است وقتی با فردی مواجه می شود که او هم عاشق ریاضیات است و یا حتی بدتر از آن، استاد ریاضی است این فکر به ذهنش برسد که «خودش است!». این به همان اندازه عجیب است که کسی که عاشق فرهنگ بومی آفریقای جنوبی و سبک زندگی عجیب و غریب قبایل آفریقایی است بخواهد با یکی از بومیان آفریقا ازدواج کند!

رابطه ای که در آن شیفتگی شدید وجود دارد به ازدواج منجر نمی شود

 اگر شما و طرف مقابلتان آن چنان شیفته هم هستید که حتی تا تاریخ عروسی تان نمی توانید صبر کنید، آینده چندان خوشی برای رابطه تان متصور نیست. شاید این جملات برایتان آشنا باشد: «بی تو نمی توانم زندگی کنم»، «حتی یک لحظه هم نمی توانم از تو جدا شوم»، «زندگی بدون تو برایم ممکن نیست»، «بی تو می میرم». به دو دلیل در این مرحله نباید ازدواج کنید:

1) در این حالت مغز شما توانایی تشخیص درست و غلط را ندارد و در واقع تصمیم گیریتان برعهده هیجانات و هورمون هاست؛ و
 2) در این حالت انتظاراتی که از عشق و ازدواج احتمال بروز دلزدگی بعد از ازدواج برایتان زیاد است.
رابطه که عجولانه شکل گرفته است به ازدواج منجر نمی شود.

دکتر محمدرضا خدابخش

کنترل خشم

خشم در بسیاری از مواقع با بزرگ نمایی جنبه های منفی واقعیت را در ذهن شما تحریف می کند و شما تحت تاثیر این واقعیت تحریف شده قضاوت های اشتباهی خواهید داشت که اگر منجر به اتخاذ یک تصمیم و بیان آن شود، می تواند آثار غیر قابل جبرانی داشته باشد.
 بنابراین یکی از اولین تمرین هایی که 
می توانید در رویارویی با خشم خود انجام دهید، رعایت سکوت است!

حداقل حسن حفظ سکوت در حالت خشم این است که این تصمیم های اشتباه  ناشی از قضاوت های غیر واقعی را به زبان نمی آورید و بعد در شرایط متعادل تر روانی می توانید قضاوتها و تصمیماتتان را تعدیل کنید.

 

آیات و احادیث مرتبط با روانشناسی اسلامی2

رابطـه اشک و دل

قـال علىٌّ علیه السلام:

ما جَفَّتِ الدُّمُـوعُ اِلاّ لِقَسْوَةِ الْقُـلُوبِ، وَ ما قَسَتِ الْقُلُوبُ اِلاّ لِکَثْرَةِ الذُّنُوبِ

اشک چشم، جز بخاطر قساوت دلها نمى خشکد و دلها جز به خاطر زیادى گناهان، مبتلا به قساوت نمى شود.

 بحارالانوار،ج 70،ص354

آیات یا احادیث مرتبط با روانشناسی اسلامی1

حیات قلب

 حضرت امام رضا علیه السلام فرمودند:

...مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یُحْیَا فِیهِ أَمْرُنَا لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ‏ الْقُلُوب‏

...هر که بنشیند در مجلسى که امر ما (ولایت ما اهل بیت) در آن زنده مى ‏شود قلبش نمیرد روزى که قلبها بمیرد.

امالی شیخ صدوق، ص73

شش عامل ویران کننده روابط عاطفی

1 اولویت‌های خانوادگی
مهمترین منبع استرس‌زا در روابط بیشتر زوج‌ها، روابطی است که خارج از آن دو نفر است. والدینتان، خواهر و برادرهایتان و دوستانتان را دست‌کم نگیرید. باید بدانید که وقتی به همسرتان «بله» گفته‌اید یعنی او را به همه آدم‌های دیگر مقدم کرده‌اید. خیلی از ازدواج‌ها فقط بخاطر همین ضعف در اولویت‌دهی دچار مشکل می‌شوند. هر کس آنها را سمتی می‌کشد بدون اینکه به سمت همدیگر کشیده شوند. زوج‌ها در ازدواج‌های سالم یاد می‌گیرند که همدیگر را به هرکس و هرچیز دیگر مقدم بدانند.

2️ فقدان ارتباط کلامی
این حقیقت دارد که زوج‌ها به طور متوسط فقط چند دقیقه در روز با هم ارتباط کلامی باکیفیت دارند. هرج‌و‌مرج زندگی خیلی راحت شما را درگیر خود می‌کند و باعث می‌شود نتوانید با همسرتان صحبت کنید. اما زندگی بدون ارتباط کلامی زندگی زناشویی موفقی نخواهد بود. سعی کنید برای حرف زدن با همدیگر وقت بگذارید.

3️ استــرس
اینکه استرس‌مان را سر همسرمان خالی کنیم کار بسیار ساده‌ای است. خیلی از ما عادت داریم تا وقتی پایمان را به منطقه آرامشمان یعنی خانه نگذاشته‌ایم همه چیز را در خودمان نگه داریم و بعد که وارد خانه شدیم منفجر شویم. زوج‌های سالم باید از استرسشان برای نزدیک‌تر شدن به هم و تکیه کردن به همدیگر استفاده کنند، حالا منبع این استرس هرچه که باشد، از مشکلات مالی گرفته تا مشکلات کاری و بیماری.

4️ تکنـولوژی
اخیراً وبلاگ مردی را خواندم که تصمیم به طلاق گرفته بود، فقط اینکه می‌خواست از تلفن‌همراهش طلاق بگیرد. این یک واقعیت است، خیلی از ما همیشه و در همه حال این عامل خطرناک برهم‌زننده روابط را همیشه با خودمان حمل می‌کنیم. خیلی از ما وقتمان را در دنیای مجازی پرهرج‌ومرج تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی تلف می‌کنیم، بدون اینکه وقتی برای صمیمی‌تر کردن رابطه با همسرمان بگذاریم. پس تلفن‌هایتان را خاموش کنید، تلویزیون را از برق بکشید و سعی کنید برای همسرتان وقت بگذارید.

5️ خودخواهی
ازدواج یک درس دائمی و بزرگ از خودخواه نبودن است. و ما یا اجازه می‌دهیم که این تجربه ما را بهتر کند و یا تلخ‌تر می‌شویم. اینکه کسی را بر خودمان مقدم کنیم کار سختی است چون ذات ما طوری است که خودمان را به همه چیز و همه کس مقدم بدانیم.
هربار که به خودمان جواب مثبت می‌دهیم، به ازدواجمان جواب منفی داده‌ایم زیرا ازدواج مرد درمقابل زن یا بلعکس نیست، ما درمقابل من است.

6️ نبخشیدن همدیگر
بخشیدن و فراموش کردن یکی نیستند. وقتی نتوانیم این را بفهمیم، ناراحتی‌هایمان را برای مدتی طولانی در خودمان نگه می‌داریم و این ناراحتی‌ها در آخر شروع به ویران کردن زندگی‌هایمان از داخل به بیرون می‌کنند. اما بخشش به معنی تبرئه کردن دیگران نیست، به معنی آزاد کردن خودمان است برای اینکه اجازه دهیم خداوند که خود بخشاینده متعال است، ما را التیام دهد.


دکتر محمدرضا خدابخش

مدیریت روانی اخبار حادثه توسط مردم و رسانه ها

🚹 مردم:
شما میتوانید با عدم پخش تصاویر و صحنه های ناگوار و دلخراش حادثه، از طریق شبکه های مجازی در کاهش استرس دیگران و ارامش جامعه موثر باشید. به این تعهد پایبند باشیم.

از تلگرام خود برای اطلاع رسانی مثبت مثل : اصلاح اخبار غلط، دادن پیام های ارامبخش، حضور به موقع نیروهای امدادگر، اورژانس و مسئولین استفاده کنید.
 
از بحث و گفتگو مربوط به اخبار ناخوشایند و ناراحت کننده در جمع ها و گروه ها خود داری کنید.

 از بیان و انتشار اخبار غلط و نامطمئن به ویژه مربوط به تعداد مصدومین و فوتی ها در بین مردم خودداری کنید.

 در مورد حادثه بصورت هیجانی و با آب و تاب زیاد صحبت نکنید.
 اگر در اطراف شما فردی مبتلا بیماری های جسمی و روانی هستند، از دادن اخبار حوادث به انها خودداری کنید.

🎦 رسانه ها:
 از درج تصاویر دلخراش مثل جسدهای سوخته و متلاشی شده در رسانه ها به ویژه صفحات اول روزنامه ها و مجلات خودداری شود.

 از توضیحات زیاد و پرداختن به جزئیات ناگوار و دلخراش کشته ها و مصدومین در صفحات اول روزنامه ها و مجلات خودداری شود.

تا حد ممکن از بزرگ کردن اندازه (ابعاد) تصاویر دلخراش و ناگوار در صفحات روزنامه ها و رسانه ها خودداری شود.

 دکتر محمدرضا خدابخش

!علایم هشداردهنده در ازدواج!

👌 این فهرست، که به ترتیب اولویت است، توسط خانم گلدریک تهیه شده است. هرچه یک عامل در مرتبه بالاترى باشد، احتمال مساله دار شدن ازدواج و نهایتا طلاق بالاتر است:

1. زوجین به فاصله کوتاهى از یک فقدان معنادار باهم آشنا شوند یا ازدواج کنند.

2. آرزوى دور شدن از یک نفر در خانواده پدرى، عاملى براى ازدواج باشد.

3. پیشینه همسران به طور معنادارى متفاوت باشد (به لحاظ مذهبى، تحصیلى، طبقه اجتماعى، قومیت و سن).

4. زن و شوهر از جمع خواهر و برادرى ناسازگار برخاسته باشند.

5. زن و شوهر یا خیلى نزدیک به خانواده هایشان و یا خیلى دور از آنها سکونت داشته باشند.

6. زن و شوهر به لحاظ مالى یا عاطفى به خانواده هاى خود وابسته باشند.

7. ازدواج قبل از سن بیست سالگى انجام شود ( در جامعه شهرى)

8. مدت آشنایى و یا نامزدى کمتر از شش ماه باشد و یا این که بیشتر از سه سال به طول انجامد.

9. مراسم ازدواج بدون حضور خانواده یا دوستان فعلى انجام شود.

10. زن، قبل از ازدواج حامله شود یا در خلال سال اول ازدواج حامله شود.

11. همسران دوره کودکى یا نوجوانى خود را دوره اى ناشاد و بد محسوب کنند.

12. همسران، رابطه ضعیفى با خواهر و برادر و یا والدین خود داشته باشند.


دکتر محمدرضا خدابخش