آیات و احادیث مرتبط با روانشناسی اسلامی2

رابطـه اشک و دل

قـال علىٌّ علیه السلام:

ما جَفَّتِ الدُّمُـوعُ اِلاّ لِقَسْوَةِ الْقُـلُوبِ، وَ ما قَسَتِ الْقُلُوبُ اِلاّ لِکَثْرَةِ الذُّنُوبِ

اشک چشم، جز بخاطر قساوت دلها نمى خشکد و دلها جز به خاطر زیادى گناهان، مبتلا به قساوت نمى شود.

 بحارالانوار،ج 70،ص354

آیات یا احادیث مرتبط با روانشناسی اسلامی1

حیات قلب

 حضرت امام رضا علیه السلام فرمودند:

...مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یُحْیَا فِیهِ أَمْرُنَا لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ‏ الْقُلُوب‏

...هر که بنشیند در مجلسى که امر ما (ولایت ما اهل بیت) در آن زنده مى ‏شود قلبش نمیرد روزى که قلبها بمیرد.

امالی شیخ صدوق، ص73

شش عامل ویران کننده روابط عاطفی

1 اولویت‌های خانوادگی
مهمترین منبع استرس‌زا در روابط بیشتر زوج‌ها، روابطی است که خارج از آن دو نفر است. والدینتان، خواهر و برادرهایتان و دوستانتان را دست‌کم نگیرید. باید بدانید که وقتی به همسرتان «بله» گفته‌اید یعنی او را به همه آدم‌های دیگر مقدم کرده‌اید. خیلی از ازدواج‌ها فقط بخاطر همین ضعف در اولویت‌دهی دچار مشکل می‌شوند. هر کس آنها را سمتی می‌کشد بدون اینکه به سمت همدیگر کشیده شوند. زوج‌ها در ازدواج‌های سالم یاد می‌گیرند که همدیگر را به هرکس و هرچیز دیگر مقدم بدانند.

2️ فقدان ارتباط کلامی
این حقیقت دارد که زوج‌ها به طور متوسط فقط چند دقیقه در روز با هم ارتباط کلامی باکیفیت دارند. هرج‌و‌مرج زندگی خیلی راحت شما را درگیر خود می‌کند و باعث می‌شود نتوانید با همسرتان صحبت کنید. اما زندگی بدون ارتباط کلامی زندگی زناشویی موفقی نخواهد بود. سعی کنید برای حرف زدن با همدیگر وقت بگذارید.

3️ استــرس
اینکه استرس‌مان را سر همسرمان خالی کنیم کار بسیار ساده‌ای است. خیلی از ما عادت داریم تا وقتی پایمان را به منطقه آرامشمان یعنی خانه نگذاشته‌ایم همه چیز را در خودمان نگه داریم و بعد که وارد خانه شدیم منفجر شویم. زوج‌های سالم باید از استرسشان برای نزدیک‌تر شدن به هم و تکیه کردن به همدیگر استفاده کنند، حالا منبع این استرس هرچه که باشد، از مشکلات مالی گرفته تا مشکلات کاری و بیماری.

4️ تکنـولوژی
اخیراً وبلاگ مردی را خواندم که تصمیم به طلاق گرفته بود، فقط اینکه می‌خواست از تلفن‌همراهش طلاق بگیرد. این یک واقعیت است، خیلی از ما همیشه و در همه حال این عامل خطرناک برهم‌زننده روابط را همیشه با خودمان حمل می‌کنیم. خیلی از ما وقتمان را در دنیای مجازی پرهرج‌ومرج تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی تلف می‌کنیم، بدون اینکه وقتی برای صمیمی‌تر کردن رابطه با همسرمان بگذاریم. پس تلفن‌هایتان را خاموش کنید، تلویزیون را از برق بکشید و سعی کنید برای همسرتان وقت بگذارید.

5️ خودخواهی
ازدواج یک درس دائمی و بزرگ از خودخواه نبودن است. و ما یا اجازه می‌دهیم که این تجربه ما را بهتر کند و یا تلخ‌تر می‌شویم. اینکه کسی را بر خودمان مقدم کنیم کار سختی است چون ذات ما طوری است که خودمان را به همه چیز و همه کس مقدم بدانیم.
هربار که به خودمان جواب مثبت می‌دهیم، به ازدواجمان جواب منفی داده‌ایم زیرا ازدواج مرد درمقابل زن یا بلعکس نیست، ما درمقابل من است.

6️ نبخشیدن همدیگر
بخشیدن و فراموش کردن یکی نیستند. وقتی نتوانیم این را بفهمیم، ناراحتی‌هایمان را برای مدتی طولانی در خودمان نگه می‌داریم و این ناراحتی‌ها در آخر شروع به ویران کردن زندگی‌هایمان از داخل به بیرون می‌کنند. اما بخشش به معنی تبرئه کردن دیگران نیست، به معنی آزاد کردن خودمان است برای اینکه اجازه دهیم خداوند که خود بخشاینده متعال است، ما را التیام دهد.


دکتر محمدرضا خدابخش

مدیریت روانی اخبار حادثه توسط مردم و رسانه ها

🚹 مردم:
شما میتوانید با عدم پخش تصاویر و صحنه های ناگوار و دلخراش حادثه، از طریق شبکه های مجازی در کاهش استرس دیگران و ارامش جامعه موثر باشید. به این تعهد پایبند باشیم.

از تلگرام خود برای اطلاع رسانی مثبت مثل : اصلاح اخبار غلط، دادن پیام های ارامبخش، حضور به موقع نیروهای امدادگر، اورژانس و مسئولین استفاده کنید.
 
از بحث و گفتگو مربوط به اخبار ناخوشایند و ناراحت کننده در جمع ها و گروه ها خود داری کنید.

 از بیان و انتشار اخبار غلط و نامطمئن به ویژه مربوط به تعداد مصدومین و فوتی ها در بین مردم خودداری کنید.

 در مورد حادثه بصورت هیجانی و با آب و تاب زیاد صحبت نکنید.
 اگر در اطراف شما فردی مبتلا بیماری های جسمی و روانی هستند، از دادن اخبار حوادث به انها خودداری کنید.

🎦 رسانه ها:
 از درج تصاویر دلخراش مثل جسدهای سوخته و متلاشی شده در رسانه ها به ویژه صفحات اول روزنامه ها و مجلات خودداری شود.

 از توضیحات زیاد و پرداختن به جزئیات ناگوار و دلخراش کشته ها و مصدومین در صفحات اول روزنامه ها و مجلات خودداری شود.

تا حد ممکن از بزرگ کردن اندازه (ابعاد) تصاویر دلخراش و ناگوار در صفحات روزنامه ها و رسانه ها خودداری شود.

 دکتر محمدرضا خدابخش

!علایم هشداردهنده در ازدواج!

👌 این فهرست، که به ترتیب اولویت است، توسط خانم گلدریک تهیه شده است. هرچه یک عامل در مرتبه بالاترى باشد، احتمال مساله دار شدن ازدواج و نهایتا طلاق بالاتر است:

1. زوجین به فاصله کوتاهى از یک فقدان معنادار باهم آشنا شوند یا ازدواج کنند.

2. آرزوى دور شدن از یک نفر در خانواده پدرى، عاملى براى ازدواج باشد.

3. پیشینه همسران به طور معنادارى متفاوت باشد (به لحاظ مذهبى، تحصیلى، طبقه اجتماعى، قومیت و سن).

4. زن و شوهر از جمع خواهر و برادرى ناسازگار برخاسته باشند.

5. زن و شوهر یا خیلى نزدیک به خانواده هایشان و یا خیلى دور از آنها سکونت داشته باشند.

6. زن و شوهر به لحاظ مالى یا عاطفى به خانواده هاى خود وابسته باشند.

7. ازدواج قبل از سن بیست سالگى انجام شود ( در جامعه شهرى)

8. مدت آشنایى و یا نامزدى کمتر از شش ماه باشد و یا این که بیشتر از سه سال به طول انجامد.

9. مراسم ازدواج بدون حضور خانواده یا دوستان فعلى انجام شود.

10. زن، قبل از ازدواج حامله شود یا در خلال سال اول ازدواج حامله شود.

11. همسران دوره کودکى یا نوجوانى خود را دوره اى ناشاد و بد محسوب کنند.

12. همسران، رابطه ضعیفى با خواهر و برادر و یا والدین خود داشته باشند.


دکتر محمدرضا خدابخش

هورمون خوشبختی

خوشبختی را می توان آموخت؛

 محققان آلمانی به تازگی ثابت کرده اند که با به ‌کارگیری روش هایی می‌توان خوشبخت‌ زندگی کردن را آموخت.

 'میشائلا بروهم بادری' محقق نهاد آلمانی روانکاوی مثبت، معتقد است که خوشبختی آموختنی است. او به کسانی که دایم ناراضی هستند توصیه می‌کند، برای خود شرایطی فراهم آورند که احساس موفقیت به آن‌ها دست دهد . مثلا در محل کار خود وظایف بیشتری را به عهده بگیرند، یا وان حمام را تمیز کنند ، یا به گلدان‌های باغچه برسند یا به فعالیت‌های ورزشی بپردازند .

👈🏻 به گفته‌ این محقق ، رسیدن به هدف در مغز باعث ترشح ماده‌ دوپامین که به 'هورمون خوشبختی' معروف شده ، می‌شود . به عبارت دیگر کسی که منفعل است و کاری انجام نمی‌دهد ، فرصت تجربه‌ حس خوش خوشبختی را نیز از خود می‌گیرد.

👈🏻 بروهم بادری می‌گوید:کسی که روی مبل می‌نشیند و تکان نمی‌خورد تلاش نمی‌کند که به موفقیت دست یابد و در نتیجه دوپامین هم در مغز ترشح نمی‌شود.

 تقویت احساسات خوش :

🔹به نظر این محقق که در دانشگاه 'تیرییر' نیز تدریس می‌کند، تحسین و تمجید اغلب تاثیرات مثبت کوتاه مدت دارند . برای این که انسان بتواند در دراز مدت احساس خوشبختی کند باید احساسات خوش را در خود تقویت کند ، کاری که همیشه خواهان انجام آن بوده دست بزند ، با دوستانش رابطه‌های پابرجا برقرار کند و به زندگی‌خود معنی دهد.

کارول رایف ، روانکاو آمریکایی ، در این رابطه می‌گوید که تامین 6 اصل به‌طور کلی حس خوشبختی در انسان برمی‌انگیزاند : اعتماد به نفس ، ارتباطات اجتماعی ، استقلال ، داشتن هدف در زندگی ، شرکت در فعالیت‌های سازنده و تکامل فردی.


 دکتر محمدرضا خدابخش

چطور اضطراب صبح‌گاهی را مدیریت کنیم؟

در هر وضعیت روانی‌ای که قرار دارید، همواره با خودتان و دیگران صداقت داشته باشید.
 
افرادی که وانمود می‌کنند تا خودشان را مضطرب، افسرده و ناراحت نشان ندهند، درحال انکار خودشان هستند و انرژی مضاعفی را به این وانمود کردن اختصاص می‌دهند.

یکی از واقعیت‌هایی که باید با آن روبه‌رو شویم، این است: همه ما انسان‌ها، افراد سحرخیزی نیستیم و برای زندگی در صبح متولد نشده‌ایم.

اولین دلیل اضطراب صبح‌گاهی همین ناسازگاری بعضی از افراد با صبح است, البته دلایل زیادی برای این اضطراب وجود دارند که همگی به ناسازگاری با صبح مرتبط نیستند.

اگر می‌خواهید که اضطراب صبح‌گاهی را مدیریت کنید و زندگی بهتری داشته باشید، می‌توانید از توصیه‌های زیر کمک بگیرید.

ارزیابی اضطراب : اولین کاری که باید انجام بدهید، ارزیابی نوع اضطراب است. این ارزیابی به شما می‌گوید که آیا اضطراب‌تان واقعی است یا عوامل اجتماعی دیگری در آن نقش دارند.

کنار گذاشتن مقایسه : بعضی از افراد بعد از مواجهه با اضطراب صبح‌گاهی به خودشان می‌گویند که همه انسان‌ها با همین مشکل مواجه هستند و درنتیجه من نباید شکایتی داشته باشم.

با این‌حال، دکتر هیلدا بورک (روان‌درمانگر) می‌گوید که اگر دائما با احساس اضطراب و نگرانی نسبت به روز پیش رو یا شغل خودتان مواجه هستید، انکار کردن این حالت و نادیده گرفتن آن کاملا نادرست است.

شناسایی علت : اگر خستگی بیش از حد یا اضطراب شدید را احساس می‌کنید، باید تلاش خودتان را در راستای شناسایی علت‌های احتمالی یا محرک‌ها به‌کار بگیرید.


 دکتر محمدرضا خدابخش

آنچه مردها از همسرانشان پنهان می‌کنند!

💙مردها نیز گاهی در مورد ظاهر خود احساس ناامنی می‌کنند

ممکن است شما بعد از یک کلاس ورزش یک لباس جذاب به تن کنید و از او بخواهید تا نظرش را به شما بگوید. اما مردها صبر نخواهند کرد که شما در مورد تناسب‌اندام آن‌ها قضاوت کنید. مردها همیشه دوست دارند که بدانند همچنان در نگاه شما جذاب هستند یا خیر. همه مردها این‌گونه نشان می‌دهند که اعتمادبه‌نفس داشته و احساس امنیت می‌کنند، اما همیشه نیاز دارند که بدانند در دید شما همچنان جذاب هستند. به همین خاطر بهتر است همیشه خانم‌ها به‌صورت کلامی به همسرشان بگویند که او همچنان مرد جذابی است. به او بگویید که چرا فکر می‌کنید که در کنار او خوشبخت هستید. اگرچه ممکن است تظاهر کنند که اصلاً برایشان مهم نیست اما در اصل کلمه به کلمه حرف شما را با روح خود جذب می‌کنند.


💕مردان نمی‌دانند چگونه احساسات خود را بروز دهند

از لحاظ روحی مردان نسبت به زنان کمتر احساساتی هستند و معمولاً نمی‌توانند به راحتی در مورد نگرانی‌های خود صحبت کنند. البته دلیلش آن نیست که احساس ندارند بلکه به این دلیل است که معمولاً به آن‌ها یاد داده شده است که خودشان از پس این‌گونه مشکلات به تنهایی بر بیایند و آن را بروز ندهند؛ همیشه می‌شنوند ” مرد که گریه نمی‌کند!”.

به همین دلیل شگفت‌زده نشوید اگر نمی‌تواند بعد از یک مشاجره یا به دلیل کار کردن شما تا دیروقت به راحتی به شما بگوید که واقعاً ناراحت شده است. از طرف دیگر نیز ممکن است این مرد احساس کند که نگرانی‌ها و ناراحتی‌هایش نادیده گرفته شده است که این مسئله خود می‌تواند در خل و خوی او تأثیرگذار باشد.
حال چه می‌توان کرد؟ یک زن تنها می‌تواند مشوق و صبور باشد. احساسات خود را واضح به زبان بیاورید و صبر کنید تا او نیز زبان باز کند و سعی کنید در ابراز احساسات به او کمک کنید.

👈مردها به شدت به شما وابسته هستند

مردها به راحتی می‌توانند نقش حمایت گر و تأمین گر را به عهده بگیرند. اما تنها تعداد کمی از آن‌ها کمک دیگران را می‌پذیرند. حتی اگر این حمایت از طرف همسرشان باشد. مردها در محل کار یا باشگاه دوستان زیادی دارند اما کمتر پیش می‌آید که دوستی داشته باشند که همه احساس ایشان را بفهمد و کاملاً درکشان کند. مردها واقعاً دوست دارند که به حمایت همسرانشان تکیه کنند اما درعین‌حال دوست ندارند که ضعیف به نظر برسند.

به همین دلیل فراموش نکنید که معشوقه، همسر و بهترین دوست شوهرتان باشید. یادتان باشد که در مورد مسائل کاری از او سؤال بپرسید و یا از او بخواهید در مورد مسائلش با شما صحبت کند.


❤️مردها نیز از در آغوش کشیده شدن لذت می‌برند

ممکن است که حتی حوصله رابطه جنسی را نداشته باشد اما این به آن معنا نیست که دوست ندارد او را در آغوش کشیده و نوازش کنید. مردها نیز مانند زن‌ها از در آغوش کشیده شدن و نوازش شدن لذت می‌برند. می‌توانید این کار را بیشتر انجام دهید. دستان او را بگیرید، شانه‌هایش را نوازش کنید  هنگام خواب به او نزدیک شوید. شاید گاهی رابطه جنسی هم پیش بیاید اما تنها گرفتن دستان او و یا لمس شانه‌هایش نیز می‌تواند برایش قوت قلبی باشد که نیاز دارد.


 دکتر محمدرضا خدابخش

همسرانه

در دعوا هیچ موضوعی را صرفا به خاطر اینکه کم نیاورید، مطرح نکنید!

یکی از قوانین دعوای زناشویی این است که به خانواده‌های هم توهین نکنید. زن و مرد با هم محرم هستند، این محرمیت معنای عمیقی دارد. این محرمیت است که باعث می‌شود همسر شما از اسرار خودش و خانواده‌اش به شما بگوید. پس حواس‌تان باشد این اسرار در دعوا تبدیل به گروکشی نشود. چیزی که ربطی به موضوع دعوا ندارد را صرفا به خاطر اینکه کم نیاورید، مطرح نکنید! زمانی که همسران در رابطه با خانواده‌شان با هم صحبت می‌کنند، یعنی همدیگر را محرم اسرار می‌دانند.

پس در اوج درگیری وقتی حرفی برای گفتن پیدا نمی‌کنید به نقطه‌ضعف‌های طرف مقابل متوسل نشوید. این موضوع باعث می‌شود در اوج دعوا همسرتان دو بار ضربه بخورد؛ یک‌بار به خاطر دعوا و بار دیگر به خاطر یادآوری موضوعی که نباید عنوان می‌شد. در چنین شرایطی همسر شما فکر می‌کند آنقدرها هم که فکر می‌کرده شما محرم اسرارش نیستید! بعضی افراد به دلیل اینکه توان گفت‌وگو حین دعوا را ندارند به زور متوسل می‌شوند.


دکتر محمدرضا خدابخش

چه کودکانی بیشتر خودارضائی میکنند؟

راز هایی برای والدین
 
■ هرچند عامل اصلی خودارضائی در کودکان نامشخص است، ولی یک سری عوامل جنسی و تربیتی در خودارضائی دخیل هستند که در ذیل به برخی از آنها اشاره میشود :

1) وجود انگلهای روده ای
بعضی از کودکان انگل روده ای مثل کرمک دارند

■ هنگام شب کرمک از داخل روده به خارج از مقعد حرکت میکند و سبب التهاب و خارش ناحیه مقعد و اطراف دستگاه تناسلی کودکان می شود. کودکان با خارش این ناحیه، سبب تحریک ناحیه ی تناسلی و احساس لذت میکنند که خود میتواند مقدمه ای جهت شروع خودارضائی شود

2) عفونت های ادراری :

■ کودکان خصوصا دختران ، به علت کوتاهی مجرای ادراری ، مستعد عفونت های ادراری هستند . عفونت باعث التهاب و احساس سوزش و خارش ناحیه ی تناسلی میشود و ممکن است کودکان با خاراندن این ناحیه به احساس لذت برسند . تکرار این مسئله ممکن است ایجاد خودارضائی در کودکان کند

3) عدم رعایت بهداشت پس از دفع مدفوع :

■ کودکان و خصوصا دختران به علت نزدیکی مقعد و قسمت تناسلی در صورتی که پس از دفع مدفوع ، شستشو و نظافت کامل صورت نگیرد ، ممکن است باقیمانده ی مدفوع ، باعث ایجاد التهاب ، سوزش و خارش این ناحیه را فراهم کند.

4) نوازش های بی مورد و غلط :

■ بعضی از مادران و بزرگترها برای خنده ی کودکان ، شدیدا آنها را قلقلک میدهند . نوازش زیاده از حد ناحیه ی شکم ، ناحیه ی تناسلی و کشاله ی رانها میتواند ایجاد تحریک ناحیه ی تناسلی و احساس لذت در کودک شود و زمینه را برای شروع خودارضائی فراهم کند.

5) مالش دادن بدن :

■ حرکاتی مانند خوابیدن روی شکم و مالیدن خود به زمین یا روی اشیای سخت مثل عروسک ، تشک و بالشت در کودکان امری عادی و معمولی است. هر چند این حرکات بیشتر اتفاقی و جهت سرگرمی و بازی انجام داده میشود ولی در صورت عدم ممانعت والدین و اصطکاک و مالش افراطی ناحیه ی تناسلی، کودکان ممکن است به تحریک جنسی برسند و تشویق به تکرار این کار شوند و نهایتا منجر به خودارضائی شود

6) دستکاری آلت تناسلی :

■ بعضی از کودکان به صورت ناخودآگاه دست در شلوار خود میکنند و دایما با آلت تناسلی خود بازی میکنند . در صورت عدم پیشگیری والدین از این کار، استمرار و دستکاری مکرر آلت تناسلی توسط کودکان ، میتواند باعث تحریک آن ها و خودارضائی شود.

7) بیماری پوستی و قارچی ناحیه ی تناسلی :

■ وجود بیماری های پوستی مثل کهیر روی اعضای تناسلی یا وجود ناراحتی ها ی قارچی در ناحیه ی تناسلی ، میتواند ایجاد التهاب و خارش و در صورت عدم درمان و استمرار ، ایجاد خود ارضائی کند.

8) شست و شوی افراطی ناحیه ی تناسلی :

■ بعضی از والدین ، خصوصا آنهائی که وسواس دارند ، ممکن است جهت شست و شوی کودکان در دست شوئی یا حمام ، بیش از حد وسواس به خرج دهند .
تماس و لمس بیش از حد دست با آلت تناسلی کودکان ممکن است باعث تحریک جنسی آنان شود.

9) مواجه شدن با صحنه های جنسی :

■ کودکانی که شاهد روابط جنسی والدین هستند یا صحنه های مستهجن و زشت جنسی را از طریق دیدن فیلم مشاهده میکنند و همچنین کودکانی که مورد سوء استفاده ی جنسی ، توسط کودکان دیگر یا بزرگسالان قرار میگیرند ، بیشتر مستعد انجام دادن خودارضائی هستند.

10) محرومیت از محبت والدین :

■ کودکانی که به هر دلیل ، مثل فوت والدین ، جدائی و طلاق ، غیبت های طولانی والدین در منزل ، بیماری های جسمی و روحی شدید آن ها از عاطفه ، عشق و محبت والدین ، خصوصا مهر مادری محروم باشند و منزوی و تنها میشوند. این کودکان ، عشق و محبت را در خود جست و جو میکنند و دچار خود دوستی میشوند و برای تسکین و آرامش خود ، راهی جست و جو میکنند که یکی از این راه ها ، خودارضائی است.

11) کودکان منزوی و تنها :

■ کودکانی که نتوانند با اجتماع ارتباط برقرار کنند یا نتوانند با کودکان هم سن و سال خود رابطه ی دوستی برقرار کنند و از بازی با دوستان و اسباب بازی های خود ، به لذت و شادی نرسند یا به نوعی هم بازی ندارند ، احساس ناکامی و طرد شدگی و سربار و زائد بودن میکنند و فکر میکنند کسی آنها را دوست ندارد .
برای اینکه این کودکان ، رنج ناشی از تنهائی را کاهش دهند به دنبال راهی جهت کسب لذت بر می آیند که آسان ترین راه کسب لذت خود ارضائی است.


13) کودکان عصبی :

■ کودکانی که با هر مسئله ای ، عصبی و ناگهان دچار انفجار هیجانی میشوند . برای اینکه از زیر بار فشار این هیجان رهائی پیدا کنند، به گفته ی فروید ، دچار خودارضائی اضطرابی میشوند.

● منبع : کتاب مسایل جنسی کودکان

 دکتر محمدرضا خدابخش